ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରକ୍ରିୟା

ରୋଗପୋକ ପରିଚାଳନା

ମୂଷା ଓ କବକ ଆଦି ଜୀବମାନଙ୍କ କାରଣ ଏବଂ ବାୟୁ, ଜଳ, ତାପମାତ୍ରା, ବିକିରଣ ଓ ମୃତ୍ତିକାର ଅମ୍ଳୀୟତା ଆଦି ନିର୍ଜୀବ କାରଣ ଯୋଗୁଁ ଫସଲରେ ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।

ପରିଚାଳନା

ରୋଗପୋକ ଆକ୍ରମଣ ବିଷୟରେ ନିୟମିତ ଭାବେ ଧାନ ଫସଲକୁ ତଦାରଖ କରିବା ଦରକାର । ଫସଲର ରୋଗ ପୋକ ଚିହ୍ନଟ ପାଇଁ ଧାନ ଡାକ୍ତର ପରି ମୋବାଇଲ ଆପ୍ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ । କୀଟ ଆକ୍ରମଣ ଆର୍ଥିକ ଦେହଳୀ ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କଲେ ହିଁ ଏହାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରାଯିବା ଦରକାର ।

ରୋଗପୋକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଉପାୟ ହେଲା ପ୍ରତିଷେଧକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ । ରୋଗପୋକ ଦ୍ୱାରା କ୍ଷତି ହ୍ରାସ କରିବା ପାଇଁ:

• ଗୋଟିଏ ଫସଲ ଅମଳ ହେବା ପରେ ଅନ୍ୟ ଫସଲ ଚାଷ ପୂର୍ବରୁ କିଆରୀ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଉପକରଣକୁ ଭଲଭାବେ ସଫା କରନ୍ତୁ ।
• ପରିଷ୍କାର ବିହନ ଓ ରୋଗପୋକ ପ୍ରତିରୋଧି କ୍ଷମତା ଥିବା କିସମ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ ।
• ନିକଟସ୍ଥ ଜମି ସହିତ ସମାନ ସମୟରେ ଫସଲ ବୁଣନ୍ତୁ / ରୁଅନ୍ତୁ ।
• ମାତ୍ରାଧିକ ପରିମାଣରେ ସାର ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତୁ ନାହିଁ ।
• କୀଟର ପ୍ରାକୃତିକ ଶତ୍ରୁକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରନ୍ତୁ ।
• ଧାନ ବୁଣିବାର ୪୦ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଜୀବନାଶକ ଔଷଧ ପ୍ରୟୋଗ କରନ୍ତୁ ନାହିଁ ।
• ଶସ୍ୟକୁ ଉପଯୁକ୍ତ ଭାବେ ସାଇତି ରଖନ୍ତୁ ।

କେତେବେଳେ ଅମଳ କରାଯିବ

ଶୁଖାଇବା

ଯାନ୍ତ୍ରିକ ପଦ୍ଧତିରେ ଶୁଖାଇବା ସମ୍ଭବ ନହେଲେ ମସିଣା, ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଚାଦର ବା କାନ୍ଭାସ ଉପରେ ଧାନ ଶୁଖାନ୍ତୁ । ସିଧାସଳଖ ଖଳାରେ ଶୁଖାଇଲେ ଶସ୍ୟ ମାଟିରୁ ଜଳୀୟ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରିପାରେ । ଧାନକୁ ୪ ସେ.ମି. ଉଚ୍ଚତା ମଧ୍ୟରେ ଖେଳାଇ ଶୁଖାଯାଇପାରେ । ସମାନ ଭାବେ ଶୁଖିବା ପାଇଁ ଶସ୍ୟକୁ ପ୍ରତି ୩୦ ମିନିଟ୍ ବ୍ୟବଧାନରେ ଓଲଟପାଲଟ କରନ୍ତୁ । ଶସ୍ୟର ତାପମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ହେବାକୁ ଦିଅନ୍ତୁ ନାହିଁ (୪୩ଂ ସେଲ୍ସିୟସ୍ରୁ ଅଧିକ) ଏବଂ ବର୍ଷା ବା କାକର ଦ୍ୱାରା ଧାନକୁ ଓଦା ହେବାକୁ ଦିଅନ୍ତୁ ନାହିଁ ।

ସାଇତିବା

ପରିଷ୍କାର ସ୍ଥାନରେ ନିବୁଜ ବା ବାୟୁରୁଦ୍ଧ ଅବସ୍ଥାରେ ଧାନକୁ ସାଇତି ରଖନ୍ତୁ । ଶସ୍ୟ ସାଇତିବା ପାଇଁ ଣ୍ଟ ୧୪% ଓ ବିହନ ସାଇତିବା ପାଇଁ ଣ୍ଟ ୧୨% ଜଳୀୟଅଂଶ ରଖାଯାଇପାରେ ।

ବିହନ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ

ଶସ୍ୟ ପରି ଚାଷ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରନ୍ତୁ । ଏଥିପାଇଁ କେତେକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସତର୍କତା ଅବଲମ୍ବନ କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।

ବାଳୁଙ୍ଗା ଦମନ

ବିହନ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥିବା ଜମିରୁ ଅନ୍ୟ କିସମର ଧାନ ଗଛକୁ ଅଲଗା କରିବାକୁ ବାଳୁଙ୍ଗା ଦମନ କୁହାଯାଇଥାଏ । ଏହା କରିବା ଦ୍ୱାରା ପର ପରାଗସଙ୍ଗମ ପଦ୍ଧତିରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କିସମର ପରାଗରେଣୁ ଆସି ବିହନ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ କିସମରେ ପରାଗ ସଙ୍ଗମ କରିପାରେ ନାହିଁ । ବିହନ ଉତ୍ପାଦନ କରାଯାଉଥିବା କିଆରୀରେ ଅଲଗା ଆକାର ବା ପ୍ରକାରର ଦେଖାଯାଉଥିବା ଧାନଗଛକୁ ବାଳୁଙ୍ଗା କୁହାଯାଏ ।

ବାଳୁଙ୍ଗା ଆସିବାର ଉତ୍ସ

• ପୂର୍ବ ଫସଲର ମଞ୍ଜିରୁ ଆପେ ଆପେ ଉଠିଥିବା ଗଛ
• ପ୍ରାକୃତିକ ଭାବେ ପରାଗ ସଙ୍ଗମ ବା ମ୍ୟୁଟେସନ
• ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିବା ବିହନରେ ସାମାନ୍ୟ ଜିନୀୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ
• କିସମ ବିକାଶ ଜନିତ ପ୍ରଭେଦ ଏବଂ
• ବିହନ ଅମଳ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ମିଶ୍ରଣ

ଅନ୍ୟ କିସମ ଗଛକୁ କିପରି ଚିହ୍ନଟ କରାଯିବ

ଗଛର ଗୁଣାବଳୀକୁ ଲକ୍ଷ କରି ଏହା ଅଲଗା ପ୍ରକାର କି ନୁହେଁ ଚିହ୍ନଟ କରାଯାଇପାରିବ:

• କିଆରୀରେ ଥିବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗଛଠାରୁ ଡେଙ୍ଗା ବା ଗେଡ଼ା ଗଛ
• ଭିନ୍ନ ରଙ୍ଗର ପତ୍ର, ପତ୍ରାଛଦ ବା ନଡ଼ା ଥିବା ଗଛ
• ଅଂଶାର ଉପସ୍ଥିତି ବା ଅନୁପସ୍ଥିତି : ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗଛ ତୁଳନାରେ ଗୋଟିଏ ଗଛରେ ଅଂଶାର ଉପସ୍ଥିତି ଭିନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ଏହା ଅନ୍ୟ କିସମ ବୋଲି ଜଣାଯିବ ।
• ଗୋଟିଏ ଗଛରୁ ଶୀଘ୍ର ବା ବିଳମ୍ବରେ କେଣ୍ଡା ବାହାରୁଥିଲେ ଏହାକୁ ଅନ୍ୟ କିସମ ବୋଲି ଧରାଯିବ । ଦୁଇରୁ ତିନି ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଫୁଲ ହେଉଥିବା ଗଛ ଗୁଡ଼ିକୁ ରଖାଯିବା ଦରକାର ।
• ଥୋଡ଼ ପତ୍ରର ଅବସ୍ଥିତି : ଗୋଟିଏ କିଆରୀରେ ସମସ୍ତ ଥୋଡ଼ ପତ୍ର ସିଧା ରହିଥିବା ବେଳେ କିଛି ଗଛରେ ଯଦି ଏହା ଭୂସମାନ୍ତରାଳ ଭାବେ ବା ଝୁଲି ରହିଥାଏ, ତେବେ ଏହାକୁ ଅନ୍ୟ କିସମ ବୋଲି ଧରାଯିବ ।
• ଶସ୍ୟର ଆକାର, ଆକୃତି ଓ ରଙ୍ଗରେ ବିଷମତା : ଅଧିକାଂଶ କେଣ୍ଡାରେ ଲମ୍ବା ଧାନ ରହିଥିଲେ ଗେଡ଼ା ଧାନ ଥିବା ଗଛକୁ ଅନ୍ୟ କିସମ ଧରି ନିଆଯିବ । ସେହିପରି ଅଧିକାଂଶ ଗଛରେ ଧାନର ଦାନା ସରୁ ହୋଇଥିଲେ ମୋଟା ଦାନା ଥିବା ଗଛ ଅନ୍ୟ କିସମର ବୋଲି ଜଣାଯିବ ।
• ରୋଗ ବା ପୋକ ଦ୍ୱାରା ଆକ୍ରାନ୍ତ ଗଛ

କେତେବେଳେ ବାଳୁଙ୍ଗା ଦମନ କରାଯିବ

ବାଳୁଙ୍ଗା ଦମନ ପାଇଁ ପିଲ ହେବା, ଥୋଡ଼ ହେବା ଏବଂ ୫୦% ଫୁଲ ହେବା ଅବସ୍ଥା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ ।

ବିହନ ଉପଚାର

ଅମଳ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପରିଚାଳନା ପରେ ବିହନ ପ୍ୟାକିଂ କରିବା ବେଳେ ବିହନ ପ୍ରମାଣୀକରଣ ମାନ ପୂରଣ ପାଇଁ ବିହନର କେତେକ ଉପଚାର କରିବାକୁ ହେବ । ବିହନରେ ମିଶି ରହିଥିବା ଅସ୍ୱାଭାବିକ ଆକୃତି, ବିବର୍ଣ୍ଣ, ଗଜା ହୋଇଥିବା, ଭାଙ୍ଗିଥିବା ବା ଫିମ୍ପି ମାରିଥିବା ଶସ୍ୟ ଯୋଗୁଁ ବିହନର ମାନ, ଗଜା ହେବା କ୍ଷମତା ଓ ହୃଷ୍ଟପୁଷ୍ଟ ଚାରା ହେବା କ୍ଷମତା ଗଭୀର ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥାଏ ।

ବିହନ ପରିଷ୍କାର କରାଯିବା

ବିହନ ପରିଷ୍କାରକ ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ଧାନକୁ ଉଡ଼ାଯାଇ ହାଲୁକା ପଦାର୍ଥ (ଯଥା ଅଗାଡ଼ି) ବାହାର କରାଯିବା ସହିତ ଚାଲୁଣିରେ ଚଲାଯାଇ କ୍ଷୁଦ୍ର ସାମଗ୍ରୀ (ଯଥା ଘାସ ମଞ୍ଜି) ଏବଂ ବୃହଦାକାର ସାମଗ୍ରୀ (ଯଥା ନଡ଼ାଖଣ୍ଡ) ଅଲଗା କରାଯାଇଥାଏ ।

ବିହନ ଗ୍ରେଡ଼ିଂ କରାଯିବା

ବ୍ୟବସାୟିକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବିହନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ ପାଇଁ ବିହନର ଆକାର ଏବଂ ଓଜନ ଏକାପରି ହେବା ଦରକାର । ଏଥିପାଇଁ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ଉପକରଣ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି । ସେସବୁ ମଧ୍ୟରେ ମାଧ୍ୟାକର୍ଷଣ ଟେବୁଲ, ଘୂର୍ଣ୍ଣାୟମାନ ସ୍କ୍ରିନ୍, ଦନ୍ତୁରିତ ସିଲିଣ୍ଡର ଏବଂ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଗ୍ରେଡ଼ର ପ୍ରମୁଖ ଅଟେ ।

ବିହନ ଶୁଦ୍ଧତା

ଅନ୍ୟ କିସମ ବା ଅନ୍ୟ ପ୍ରକାରର ଧାନ ମିଶିବାକୁ ନ ଦେଇ ବିହନର ଶୁଦ୍ଧତା ବଜାୟ ରଖନ୍ତୁ ।

ବିହନ ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ

ବିହନ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ବିହନ ବିଶୋଧନ ପରେ ପ୍ରମାଣନ ସଂସ୍ଥା ତରଫରୁ ବିହନ ପରୀକ୍ଷା ନିୟମାବଳୀ ଅନୁସାରେ ବିହନରୁ ନମୁନା ସଂଗ୍ରହ କରାଯିବ । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥିବା ନମୁନା ପରିମାଣ ତିନୋଟି ନମୁନା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବା ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ହେବା ଦରକାର । ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇଥିବା ନମୁନା ବିହନକୁ ସମାନ ତିନି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରି ଗୋଟିଏ ଭାଗ ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ବିହନ ମାନ ପରୀକ୍ଷାଗାରକୁ ପଠାଯାଏ, ଗୋଟିଏ ଭାଗ ବିହନ ଉତ୍ପାଦନକାରୀଙ୍କ ପାଖରେ ରହେ ଓ ଅନ୍ୟ ଭାଗଟି ମୂଳ ନମୁନା ଭାବେ ସାଇତି ରଖାଯାଏ ।

ବିହନ ପରୀକ୍ଷା ରିପୋର୍ଟ

ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ପଦ୍ଧତି ଅବଲମ୍ବନ କରି ବହନ ମାନ ବିଷୟରେ ପରୀକ୍ଷାଗାର ତରଫରୁ ଯଥାଶୀଘ୍ର ଅର୍ଥାତ୍ ନମୁନା ଗ୍ରହଣ କରିବାର ୩୦ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ବିହନ ପ୍ରମାଣନ ସଂସ୍ଥାକୁ ବିହନ ପରୀକ୍ଷା ରିପୋର୍ଟ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ । ଅବଶ୍ୟ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିହନ ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ୩୦ ଦିନରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ ।